Θηλυκοί και αρσενικοί θεοί των αρχαίων Ελλήνων

Στην Κεντρική Ευρώπη, στην κοιλάδα του Δούναβη, μεταξύ 4000 π.Χ. και 3500 π.Χ. καταφθάνουν  οι Κούργκαν, ορδές ημι-νομάδων ιππέων, οι οποίοι προέρχονται από την Νότια Ρωσία, βόρεια της Μαύρης Θάλασσας. Αυτοί οι λαοί έχουν την συνήθεια να θάβουν τους σημαίνοντες νεκρούς τους κάτω από “κούργκαν” (ρωσική λέξη η οποία χαρακτηρίζει στρογγυλούς τύμβους), από όπου αυτοί οι πολεμοχαρείς λαοί παίρνουν το όνομά τους. Σχεδόν πάντα, ο νεκρός στο κούργκαν περιτριγυρίζεται από νεαρές γυναίκες οι οποίες θυσιάζονται τελετουργικά, συνοδεύοντας τον θανόντα αξιωματούχο στην άλλη ζωή.

Μετά το 3500 π.Χ. οι λαοί Κούργκαν κινούνται μέχρι την Βαλτική και τις Σκανδιναβικές χώρες στον Βορρά, μέχρι τον Έλβα στην Δύση και στην Βαλκανική Χερσόνησο στον Νότο. Τα αντικείμενα των Κούργκαν τα οποία ανευρίσκονται από τις ανασκαφές, αποτελούν ενδείξεις μίας πατριαρχικής κοινωνίας, η οποία χαρακτηρίζεται από την κυρίαρχη θέση του άνδρα. Παρ’όλη την ‘στρατιωτική’ δομή τους, οι λαοί αυτοί από τις ρωσικές στέπες, θεωρούνται ως οι φορείς των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών (με γραπτές μαρτυρίες μετά το 2000 π.Χ.).

Παράλληλα,  η αρχαία αγροτική κοινωνία της Ευρώπης η οποία είναι ισόνομη, μητριαρχική και ειρηνική οπισθοχωρεί σταδιακά μπροστά σε αυτήν την νέα οργάνωση, πατριαρχική, απόλυτα οργανωμένη και πολεμοχαρή από τις στέπες της Ανατολής.

Η βία των φυλών που επιβιώνουν ψάχνοντας για νέους ζωτικούς χώρους συνήθως υπερτερεί των λαών που είναι ήδη εγκατεστημένοι σε αυτούς, καταστρέφοντας τον πολιτισμό τους και επιβάλλοντας καινούργια ήθη, έθιμα και θεούς.  Με μία εξαίρεση, τον ελληνικό χώρο όπου παρ’όλα τα βίαια συμβάντα (π.χ. καταστροφή του Μυκηναϊκού πολιτισμού των Αχαιών από τους Δωριείς) ανθίζει μία νέα κοινωνία, συγκερασμός νικητών και νικηθέντων, μία μίξη πατριαρχικού και μητριαρχικού πολιτισμού.

Σύμφωνα με τον Γάλλο γλωσσολόγο André Martinet “Υπάρχουν αισθητές εκδηλώσεις του ευτυχούς αμαλγάματος στους θεούς και στις θεές της Αρχαίας Ελλάδος”.

Πράγματι, αναβιώνουν μύθοι της παλαιάς αγροτικής Ελλάδας και Ευρώπης, οι οποίες λατρεύουν την γονιμότητα και την προσκυνούν ως θεά – μητέρα, τοποθετώντας την δίπλα στους άνδρες – θεούς των πολεμικών λαών των στεπών. Από την μία, την Δήμητρα – Ceres (Θεά της Σοδειάς), την Αφροδίτη – Venus (Θεά του Έρωτα και της Ομορφιάς), την Περσεφόνη – Proserpine (Θεά της Βλάστησης και του Άδη) και από την άλλη τον Δία – Jupiter (Θεό του Ουρανού και του Κεραυνού), τον Άρη – Mars (Θεό του Πολέμου), τον Ποσειδώνα – Neptune (Θεό της Θάλασσας και του Σεισμού).

Αυτοί οι τρεις αρσενικοί θεοί ίσως είναι απόγονοι των θεοτήτων  της κοιλάδας του Δούναβη. Επίσης το αμάλγαμα των δύο πολιτισμών παράγει αντιφατικούς θεούς όπως η Αθηνά – Minerve η οποία γεννάται με πλήρη πολεμική εξάρτηση από το κεφάλι του Δία, αλλά λατρεύεται και ως Θεά της Σοφίας. Επίσης η βίαιη Ήρα – Junon είναι η Θεά της μητρότητας, ο δε Απόλλων – Phoebus, ο Θεός του Ήλιου αλλά και της Ιατρικής.

Από τα ιστορικά αυτά γεγονότα βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η μίξη των δύο πολιτισμών και όχι η επιβολή του ενός επί του άλλου, έδωσε την απαραίτητη ώθηση ώστε η Αρχαία Ελλάδα να αφήσει το φωτεινό της αποτύπωμα στην Τέχνη, στην Φιλοσοφία και στην Επιστήμη. Όλοι οι Θεοί, συγκατοίκησαν αρμονικά στον Όλυμπο χωρίς να εκθρονίσουν  οι νέοι τους παλαιούς…

Βιβλιογραφία

Henriette Walter, “Η περιπέτεια των γλωσσών της Δύσης”, εκδόσεις Ενάλιος, 2007

André Martinet, “Des steppes aux océans: L'indo-européen et les "indo-européens" (Langages et sociétés), ed. Payot, 1986