Η κουλτούρα του τσαμπουκά και η ηθική του σεβασμού προς τον Άλλο

Η  ελληνική κοινωνία ήταν ανέκαθεν διαποτισμένη από τη βία και από φαλλοκρατικές αντιλήψεις. Η βία πάντοτε αποτελούσε το βασικό συστατικό της διεκδίκησης ή της επιβολής. Λεκτική, ψυχολογική ή σωματική έκανε και κάνει αισθητή την παρουσία της παντού. Ο λόγος του bullying ανάγει κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες σε ατομικές, σε ένα επιφανειακό επίπεδο ψυχολογίας και καθιστά αόρατες τις σχέσεις εξουσίας και τις ευρύτερες θεσμοθετημένες πρακτικές που διαπερνούν αυτές τις διαδικασίες. Αποπολιτικοποιεί και συγκαλύπτει την κοινωνικοπολιτική και πολιτισμική διάσταση της βίας. Υπάρχει μια κυκλικότητα και ταυτολογία στον λόγο του bullying, σύμφωνα με την οποία αυτό παρουσιάζεται τόσο ως η αιτία όσο και το όνομα του υπό περιγραφή φαινομένου. Η περίπτωση του Γιακουμάκη και άλλες τέτοιου είδους περιπτώσεις δεν αποτελούν  περίπτωση «bullying» που οφείλεται στην «ψυχολογία» των θυτών ή του θύματος, αλλά ένα  τελετουργικό επιβολής της ηγεμονικής αρρενωπότητας σε εκείνες που θεωρούνται υποδεέστερες εντός ενός συγκεκριμένου φαλλοκρατικού πλαισίου. Πρόκειται για ρατσιστικό ή φαλλοκρατικό νταηλίκι που επωάζεται χρόνια τώρα στην ελληνική απαίδευτη οικογένεια.

Ο λόγος του «bullying» δεν λαμβάνει υπόψη τα κοινωνικοοικονομικά συμφραζόμενα στα οποία λειτουργούν οι άνθρωποι, δηλαδή μια σειρά από άξονες, κατηγορίες σχέσεων εξουσίας που  συγκροτούν τις κυρίαρχες αντιλήψεις. Η επίκληση αυτής της κατηγορίας λειτουργεί κανονιστικά, αποκλείει και επιτρέπει να αποσιωπώνται τα ταξικά και φυλετικά προνόμια. Οι Althusser, Lacan, Levi-Strauss, Foucault, Derrida, μεταξύ άλλων, υποστήριξαν ότι δεν πρέπει να εκλαμβάνουμε την ανθρώπινη φύση και τον άνθρωπο ως πραγματικότητες, την αλήθεια των οποίων πρέπει να βρούμε, αλλά ως πολιτισμικά κατασκευασμένες έννοιες που πάντα οριοθετούνται από τις επιστημικές και κοινωνικές συνθήκες που τις κατέστησαν δυνατές.

Οι ουσιοκρατικές φιλοσοφίες χάρη στις οποίες συγκροτείται το υποκείμενο, βοηθούν ενεργά στην αναπαραγωγή ενός συστήματος που αποκλείει βίαια. Συγκεκριμένα, βοηθούν ένα άδικο και βίαιο σύστημα το οποίο με βάση ένα αυθαίρετο κριτήριο αποδίδει σε μερικές πρακτικές συμπεριφορές και λόγους το στάτους του φυσιολογικού και σε άλλες το χαρακτηρισμό αποκλίνον-παθολογικό. Καθημερινά συναντάμε περιστατικά ηθικά νομιμοποιημένης βίας. Επιτρέπουμε  να διαχωρίζονται τα άτομα σε δύο κατηγορίες: σε αυτά που αναγνωρίζονται ως «πραγματικά» ανθρώπινα υποκείμενα, και άρα άξια να είναι ισότιμα μέλη της πολιτικής κοινότητας, και σε αυτά που θεωρούνται μη-ανθρώπινα, «παρεκκλίνοντα». Σε αυτό το ιεραρχικό/ φαλλοκρατικό μοντέλο κατάταξης κανείς μπορεί να είναι πάνω ή κάτω από τους άλλους, όχι όμως δίπλα. Δεν νοείται δηλαδή ισότιμη σχέση συνάντησης. Οι ανθρωποκεντρικοί λόγοι  επιτρέπουν να οριοθετείται το τι είναι το πολιτισμικά διανοήσιμο ως ανθρώπινο, με αποτέλεσμα κάποιοι άνθρωποι να «αποανθρωποποιούνται» και να μην αναγνωρίζονται ως ισότιμοι, αλλά να θεωρούνται ένα είδος «παρία». Ο ανθρωπισμός όχι μόνο δεν οδηγεί στην πραγμάτωση του οράματος της καθολικής χειραφέτησης αλλά επιτρέπει την παραγωγή και αναπαραγωγή μιας κοινωνικής πραγματικότητας, βασικό στοιχείο της οποίας αποτελεί η άσκηση βίας πάνω στα σώματα πολλών ανθρώπινων όντων στο όνομα μιας κανονιστικής αντίληψης του ανθρώπινου, μιας κανονιστικής αντίληψης για το τι πρέπει να είναι το ανθρώπινο σώμα.

Η εκπαίδευση στην Ελλάδα θα πρέπει να αμφισβητήσει τις κανονιστικές μορφοποιήσεις και ιδιότητες που έχουν ταξινομηθεί στην κατηγορία «διαφορετικοί», «παρεκκλίνοντες», να άρει το βίαιο αποκλεισμό από το κοινωνικό γίγνεσθαι που υφίστανται άτομα επειδή, τάχα, ο τρόπος ζωής τους «παρεκκλίνει» από το -οριζόμενο αυθαίρετα από τις σχέσεις εξουσίας- «κανονικό» ή «φυσιολογικό». Αντί να νομιμοποιεί δομές εξουσίας που δεν αναγνωρίζουν όλα τα ανθρώπινα όντα ως ανθρώπινα και, κατά συνέπεια, τα αποκλείουν, πρέπει να πρωτοστατήσει σε μια προσπάθεια συγκρότησης μιας νέας ηθικής, η οποία θα προκρίνει τον σεβασμό για τον Άλλο και την άρνηση κάθε είδους βίαιου αποκλεισμού με επίγνωση του ρόλου που διαδραματίζουν οι σχέσεις εξουσίας στη διαμόρφωση των υποκειμένων.