Για μια αριστερή πολιτική στον τουρισμό

Το ειδησάριο της ξενοδοχειακής μονάδας στην Κω (Όμιλος Κυπριώτης) που αποφάσισε, κατά τη σχετική αργκό, να μη “βγάλει τη σεζόν” και άφησε 700 ανέργους, φέρνει ξανά στο προσκήνιο τον χαρακτήρα ενός αναπτυξιακού συστήματος που ουδέποτε έλαβε υπ’ όψιν του την ανθρώπινη ζωή: στον υπαρκτό καπιταλισμό της τουριστικής βιομηχανίας, ακόμα κι όταν ευημερούν οι αριθμοί, ο κόσμος της εργασίας παραμένει στο σκότος της επισφάλειας.

 Όταν το μοντέλο της μικρομεσαίας επιχείρησης, της δεκαετίας του ΄80, κατέρρευσε, δεν ήταν προφανώς πανουργία της ιστορίας, αλλά σαφής πολιτική επιλογή: οι σοσιαλδημοκρατίες, που πλέον είχαν παρεκτραπεί ιδεολογικά, άφησαν δίχως αναχώματα την επέλαση των κάθε τύπου ισχυρών συγκροτημάτων. Η περιώνυμη και θηριώδης ιδιωτική πρωτοβουλία επήλθε, αλώνοντας τα πάντα, δήθεν για να εκπολιτίσει τις υπηρεσίες των “χωρικών” που, επίσης δήθεν, δεν κατείχαν το “νόου χάου”. Ζώνες natura, αμμουδιές, θάλασσες και βουνά, αλλά και, φυσικά, οι εργασιακές σχέσεις έπεσαν θύματα της, κυριολεκτικά ιμπεριαλιστικής, επέλασης των ισχυρών. Ήρθαν με την αξία τους; Προφανώς, αλλά μοναχά εκείνην την προστιθέμενη που δίνουν οι υψηλές γνωριμίες, οι οποίες και τους δημιούργησαν και τους εξασφάλισαν κρατικές επιδοτήσεις που μείωναν το επιχειρηματικό ρίσκο, επιδοτήσεις τα κριτήρια των οποίων άφηναν διαρκώς εκτός τους μικρομεσαίους.

Οι μικρές ξενοδοχειακές μονάδες απέμειναν κουφάρια, να θυμίζουν τις εποχές όπου οι κακοπληρωμένοι εργάτες ήταν αφεντικά των εαυτών τους. Η επιβολή της παγκοσμιοποιημένης τουριστικής αγοράς και των τουρς οπερέιτορ έφερε κατόπιν και την ταφόπλακα των τοπικών κοινωνιών, το “ολ ινκλούσιβ”. Το μοντέλο, πέρα από οικονομικό, είναι και ανθρωπολογικό: ιδρυματοποιημένοι πελάτες του δυτικού κόσμου, δεν κατανοούν καν πού βρίσκονται. Η διασύνδεση με τον Άλλον, πεμπτουσία του υγιούς κοσμοπολιτισμού εξέλιψε δια παντός. Η καπιταλιστική συνθήκη της αλλοτρίωσης ένθεν και ένθεν, μπροστά στα μάτια μας, κάνει καλή δουλειά.

 Να αντιτάσσεται σε μια τέτοια δυστοπία, είναι, φυσικά, καθήκον κάθε αριστερής/ου. Και να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αλλαγή παραδείγματος είναι, επίσης, καθήκον κάθε αριστερής-προοδευτικής διακυβέρνησης. Να τεθεί, ας πούμε, αυστηρότατο όριο στις κλίνες που μπορεί να έχει μια ξενοδοχειακή μονάδα, είναι από τα αιτήματα των κοινωνιών που ουδέποτε εμπράκτως εισακούστηκε. Να υποβοηθούνται στο δανεισμό, με προτεραιοποίηση, δίχως τα αλήστου μνήμης πανωτόκια της ΕΤΒΑ, οι μικρομεσαίοι είναι ένα άλλο. Να τεθούν οι βάσεις για συνεταιριστικές επιχειρήσεις ή άλλα εναλλακτικά εγχειρήματα, με τα οποία θα επιστρέφεται κάθε κέρδος στην κοινωνία που το παράγει, είναι ένα τρίτο. Στον αντίποδα του περιβόητου σχεδίου Πισσαρίδη, όπου θεωρείται πρωταρχικό μεταρρυθμιστικό πρόταγμα να μπει λουκέτο στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η διάχυση των μέσων παραγωγής σε όσο το δυνατόν περισσότερα χέρια, ως τρόπος να μειωθούν εκμετάλλευση και ανισότητες, είναι εκ των ων ουκ άνευ για την αριστερά.

 Επίσης: στην τουριστική βιομηχανία, όπως και σε κάθε εργοστασιακή ή άλλη, η εκμετάλλευση των νεόπτωχων που δημιούργησε η συσσώρευση, από τη δεκαετία του ‘90 και μετά, εντείνεται. Ο δε συνδικαλισμός εκλείπει. Όχι διότι τυγχάνουν “πουλημένα” τα συνδικάτα αλλά διότι η ηγεμονία της ακροφιλελεύθερης ιδεολογίας αλλοτρίωσε τόσο τον εργάτη ώστε να αποστρέφει τα όμματα από τις συλλογικότητες. Επειδή, λοιπόν, οι υλικές συνθήκες της ύπαρξης των ανθρώπων καθορίζουν και την ψυχή και τις ιδέες τους, σήμερα, που το πράγμα δυσκολεύει, ένα ακόμη καθήκον για την αριστερά ανακύπτει: να ξαναβγεί μπροστά και, με ιδεολογικές ζυμώσεις, να προσπαθήσει να αποκαταστήσει ακριβώς τούτη τη σχέση. Πέρα και μακριά από κάθε κοινωνικό αυτοματισμό, να στηρίζονται δίχως φόβο εκείνα που η γλώσσα της κυριαρχίας αποκαλεί, προσβλητικά, συντεχνιακά αιτήματα, παραμένει πρόταγμα. Όπως και η εκ νέου κινητοποίηση εκείνων των εργατών που μπορούν ακόμα να πιέσουν και να αναμετρηθούν με την εργοδοσία, όπως αυτών στον τουρισμό.

Κοντολογίς, αν ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης για την Ελλάδα είναι εφικτό, τούτο περνά, πρώτα και κύρια, από το πώς κανείς πολιτεύεται απέναντι στον ολετήρα του κεφαλαίου και των μεγαλοξενοδόχων. Πόσο το αντιμάχεται, πόσο έδαφος δίνει στους μικρούς, πώς προστατεύει τους εργαζόμενους.

Όσο σκληραίνει η νέα συστημική κρίση που επέφερε η πανδημία, τόσο οι συνθήκες ζωής των από κάτω θα χειροτερεύουν. Οι 700 άνεργοι της Κω είναι πιθανόν προεόρτιο σε ό,τι ακολουθήσει. Ο άλλος τρόπος, όπως και ο άλλος κόσμος, είναι εφικτός. Παρεκτός και το πρόταγμά του κρίνεται ξεπερασμένο και παρακμιακό.