Α-πολίτιστος πολιτισμός

 Περί πολιτισμένων και α-πολίτιστων. 

Η δεύτερη λέξη, χρησιμοποιείται καταχρηστικά διότι κατ’ ουσίαν δεν υφίσταται. Λαμβάνει μόνο το στερητικό –α, και έτσι προχωρεί ως έννοια.

Αλλά και η πρώτη λέξη είναι σύνθεση δυο άλλων. Της αρχαίας λέξης  πολίτης και το –ισμός παρμένο από τη γαλλική λέξη civilisazion. Kαταχρηστική κι αυτή κατά έναν τρόπο. Μάλιστα το πάντρεμα, το έκανε ο Αδαμάντιος Κοραής, θέλοντας πιθανόν με αυτό τον τρόπο, να εισάγει, μια έννοια καινούργια, σε ένα περίπου καινούργιο κράτος.

Οι λέξεις γενικότερα, πάντα είχαν περιπέτειες στη ζωή τους. Τόσες, όσες και το ανθρώπινο γένος υποθέτω. Αυτός είναι κι ο λόγος που θαυμάζω γλωσσολόγους και μεταφραστές. Γιατί μέσω της δουλειάς τους, εισβάλλουν στην ουσία, -και με την Αριστοτελική  έννοια του όρου-.

Η περιοχή που μένω είναι αντικειμενικά ωραίο μέρος. Έχω την τύχη να την γνωρίζω και από -ας πούμε- παρθενικές εποχές, γιατί είναι και ο τόπος καταγωγής μου. Τότε που τα λιγοστά σπιτάκια της παραλίας κείτονταν στην κυριολεξία μέσα σε ένα χρυσαφί αμμουδερό δάσος, αδιασάλευτο από πατημασιές, φιλημένο μόνο από αγέρα και αλμύρα, κατάσπαρτο ανά σημεία, από κάτι λευκούς παρθενικούς κρίνους, σαν αυτούς του Αρχάγγελου Γαβριήλ (έτσι τα φανταζόμουν τότε)! Και πιο κει το μοναδικό πευκόδασος, που το θρήνησα σα δικό μου άνθρωπο πριν κάποια χρόνια… και έκτοτε δεν ξαναπήγα να το δω –από κοντά-, νεοφυτεμένο.

Όταν έχω ευκαιρία, την τριγυρνώ με το ποδήλατο -συνήθεια από τότε-, που πέρα από σωματική άσκηση, κάθε εξερεύνηση, συντάσσει και ανασυντάσσει το μυαλό μου. Έχω χρόνια όμως να επιλέξω μόνιμο στέκι για βουτιές, ή έστω για χάζεμα ή περισυλλογή. Πολλές φορές μάλιστα δεν ξεπεζεύω καν. Χαίρομαι τη διαδρομή, τον αέρα, και… "τη φύση από μακριά". Μέσα μου με πίκρα έτσι την έχω καταχωρήσει πλέον δυστυχώς: "Φύση από μακριά".

Δε θα μιλήσω όμως για τα τετριμμένα. Λέγονται και γράφονται συνεχώς. Τα γεμάτα πλαστικά ρείθρα -πλέον και οι αγροί-, την άναρχη –δίκην φαβέλλας- δόμηση για χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων, τα ξεβράσματα των φυτοφαρμάκων ανέλεγκτα στη θάλασσα. Ούτε για τα εξαφανισμένα κοχύλια θα πω, -τότε γεμίζαμε κουβάδες, δέκα στρείδια σε μια χούφτα!-, ούτε για την καρέττα.

Αυτό που μπορώ πια μόνο να πω για τον εαυτό μου, είναι, ότι κάθε φορά που πλησιάζω ένα γνωστό και πολυδιαφημισμένο -κυρίως αυτό- μέρος, είναι σίγουρο ότι το πολύ στο μισάωρο θα έχω αποχωρήσει.

Έχω ελέγξει το ενδεχόμενο κοινωνικής φοβίας –πέραν των σπουδών μου-, και σε προσωπικό επίπεδο. Στο ενδεχόμενο του ελιτισμού, ο όρος απαιτεί να ανήκεις, ή να θεωρείς ότι ανήκεις σε μια ''κάστα" συγκεκριμένη, και αυτό με απωθεί. Επομένως…

Ξαναγυρνώντας στο θέμα περί πολιτισμού, όποιος το ψάξει λίγο θα βρει αναρίθμητες προσπάθειες ορισμού και ορισμών, ανά τον κόσμο, πέραν του δικού μας του Κοραή. Άρα τι καταδεικνύει αυτό; Ότι οι άνθρωποι είχαν ανέκαθεν την επιθυμία να ορίσουν μια ειδοποιό ποιοτική διαφορά από τα υπόλοιπα όντα που να αφορά κάτι πέραν των βιοτικών αναγκών που έχουν να κάνουν αποκλειστικά με τα ζώα. Για το λόγο αυτό, θα σταθώ λίγο σε κάποιον ορισμό που δεν είναι –κατά την άποψή μου πάντα-, βαρύγδουπος, αλλά ούτε και πολυσήμαντος. Είχε δοθεί από έναν Γάλλο ιστορικό, τον Lucien Febyre, αρχές του 20^ου αιώνα. Μιλούσε λοιπόν αυτός, για διακριτικότητα, ειλικρίνεια, ευγένεια, ως απαραίτητες αρετές, που καθορίζουν την έννοια του πολιτισμού. Ούτε καν για μνημεία, ούτε για τέχνες και γράμματα, έξω και η φυλή, η γλώσσα, η θρησκεία, η παιδεία (ως σύστημα), η φιλοσοφία (ως απαραίτητη διδασκαλία)…

Αρχικά, ο ορισμός αυτός με ξένισε. Βρήκα όμως το λόγο. Είναι, γιατί αυτές οι τρεις λέξεις διακριτικότητα, ευγένεια, ειλικρίνεια, έχουν "φορτωθεί" με τόση υποκρισία και επίφαση που πλέον έχουν χάσει το νόημά τους. Και επειδή στο τέλος η διακριτικότητα λαμβάνεται ως αδιαφορία, η ευγένεια ως "καλοί τρόποι", και η ειλικρίνεια είτε ως "ωμότητα", είτε ως "καλλωπισμένο ψεύδος", ο πολιτισμός κατάντησε α-πολίτιστος!

Υ.Γ Φίλος καλός –κατ’ ουσίαν πάντα, γιατί μπερδευτήκαμε λίγο με την έννοια των λέξεων!- σε ανάλογη συζήτηση, μου έθεσε την συμβολή των κοινωνικών συστημάτων στην δημιουργία πολιτισμού, ή στην καταστροφή του. <<Μα φυσικά!>> του απάντησα. Η διαστροφή και αντιστροφή των λέξεων, ξεκινούν ακριβώς από κει! Ποιο σύστημα επιθυμεί και επιτρέπει στους πολίτες του -μέσω και των συνθηκών ζωής που επιβάλλει ή καταστρατηγεί-, την διακριτικότητα, την ευγένεια, την ειλικρίνεια; Αντίθετα, η αδιαφορία, η ωμότητα, και οι <<καλοί τρόποι>>(της νύφης προς την πεθερά, αλλά και αντιστρόφως!), είναι πάντα συμφερτικοί για επικερδείς –προς συγκεκριμένη πάντα κατεύθυνση-, σχεδιασμούς.

Κύριοι γλωσσολόγοι, σώστε μας!!