Το Γιούρο και η σύμπραξη των ακροδεξιών

Εκατομμύρια άνθρωποι παραληρούν, γίνονται «ένα» με καταλύτη ένα γκολ. Ο Ελίας Κανέττι ακούει εκστασιασμένος τη μυριόστομη ιαχή «γκοοοολ» από το στάδιο Πράτερ της Βιέννης και γράφει το μνημειώδες πόνημά του «Μάζα και Εξουσία». Στη φωτογραφία αποτυπώνεται η αγωνία και η ψυχική ένταση του φιλάθλου για την εθνική του ομάδα ποδοσφαίρου. Είναι πασίδηλο ότι οι “διαγωνισμοί” εθνικών ποδοσφαιρικών ομάδων, όπως το Ευρωπαϊκό και το Παγκόσμιο Κύπελο, ενισχύουν την εθνική ταυτότητα αλλά και τους εθνικισμούς. Δεν είναι τυχαίο ότι σ’ αυτή τη συγκυρία, 16 ακροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα μεταξύ των οποίων του Όρμπαν και του Σαλβίνι υπέγραψαν κοινή δήλωση την Παρασκευή 2 Ιουλίου για να αντιταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρωπαϊκό υπερ-κράτος! 

Αυτό δεν σημαίνει ότι το ποδόσφαιρο συγκαταλέγεται στα εργαλεία της ακροδεξιάς, αν και συχνά οι ποδοσφαιρικές εταιρείες δημιουργούν "στρατούς χουλιγκάνων", που εκκολάπτουν το αυγό του φασισμού. Κατά την άποψη του κοινωνιολόγου Κριστιάν Μπρομπερζέ το ποδόσφαιρο «δεν είναι ούτε όπιο του λαού ούτε νοσταλγία μήτε αρχαϊκή εξανάσταση μήτε ταξική πρακτική... (αλλά) είναι η πολεμική συνύπαρξη αντιθετικών οπτικών», ένα είδος οικουμενικής αναφοράς, ένα από τα σπάνια στοιχεία μιας αρσενικής κουλτούρας, η οποία διαπερνά τις διάφορες περιοχές, τα έθνη, τις γενιές και υπό μία έννοια αποτελεί τον καθρέφτη της κοινωνίας. Γιατί εδώ δεν παίζουν μόνο οι παίκτες αλλά και οι θεατές, ο λεγόμενος “δωδέκατος παίκτης”. Το παιχνίδι που παίζεται στο γήπεδο δεν έχει σχέση με το «δράμα» που λαμβάνει χώρα στις κερκίδες.

Δείτε τη φωτογραφία του φιλάθλου στην κερκίδα. «Οι αθλητές αγωνίζονται παίζοντας, ενώ οι θεατές αγωνίζονται στα σοβαρά» έλεγε ο Ουμπέρτο Έκο. Το θέαμα μας διεγείρει. Μάλιστα, φωνάζοντας και χειρονομώντας ασκούμαστε σωματικά και ψυχικά, εκτονωνόμαστε, μόνο που αυτή η εκτόνωση δεν οδηγεί όπως στους αθλητές σε μια νέα σχέση με το σώμα μας, δηλαδή στον έλεγχο και στην αυτοσυγκράτηση, αλλά στη χειραγώγησή του, στην instrumentum regni. Η δική μας συμμετοχή στο παιγνίδι γίνεται με τις φωνές και τις κραυγές, γίνεται στο... μιλητό, που τροφοδοτείται από τα μίντια. Η αθλητική φλυαρία αυτού του είδους έχει όλα τα χαρακτηριστικά της πολιτικής συζήτησης και μερικές φορές είναι το υποκατάστατό της. Στις χρονικές περιόδους, μάλιστα, που η πολιτική απαξιώνεται, τότε η ποδοσφαιρική και γενικότερα η αθλητική φλυαρία γίνεται και η ίδια πολιτική συζήτηση.

Αλλά υπάρχει και το λαϊκό ποδόσφαιρο. Αυτό φαίνεται στην κάτω φωτογραφία. Στο βιβλίο «πως μας έκλεψαν το ποδόσφαιρο» οι δημοσιογράφοι Fancois Ruffin και Antoine Dumini μιλούν για το λαϊκό ποδόσφαιρο, τότε που δεν ήταν μία μεγάλη επιχείρηση και οι ποδοσφαιριστές δεν ήταν οι σύγχρονοι «μονομάχοι» στην αρένα. Γράφουν για τον Socrates(Βραζιλία), τον Carlos Caszely(Χιλή), τον Robbie Fowler(Βρετανία) και άλλους ποδοσφαιριστές που τάχθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο υπέρ των απόκληρων, υπέρ των αδικημένων. Ακόμα και σήμερα στη λατινική Αμερική είναι ζωντανή μία μη εμπορική προσέγγιση του ποδοσφαίρου, που κάποιες φορές εντάσσεται στην προοπτική της κοινωνικής αμφισβήτησης.